Organizacja FIDIC w opracowaniu [1] zdefiniowała metody realizacji przedsięwzięcia – zamierzenia inwestycyjnego architektoniczno-budowlanego. Informacje o stosowanych formach realizacji inwestycji budowlanej są szczególnie istotne dla Inwestora oraz dla Konsultanta Inżyniera.
Inwestor może prowadzić realizację przedsięwzięcia wieloma metodami, ale najczęściej stosowane są formy:
(1) konwencjonalna
W podstawowej formie realizacji przedsięwzięcia stosowanej w Europie i na świecie, Inwestor (Zamawiający) wybiera Inżyniera Konsultanta. Wybrany Inżynier Konsultant działa jako pełnomocnik – przedstawiciel Zamawiającego i prowadzi proces realizacji przedsięwzięcia począwszy od przeprowadzenia przetargu na Projektanta-Architekta, a na odbiorze wykonanej inwestycji skończywszy.
Rola Zamawiającego nie kończy się tylko na wyborze Inżyniera Projektu, ale także aktywnym uczestnictwie w procesie inwestycyjnym, jako decydent w kluczowych momentach procesu, w szczególności poprzez inicjowanie tworzenia zespołu realizacyjnego na kolejnych etapach inwestycji.
Inżynier Konsultant nadzoruje tworzenie dokumentacji wraz ze specyfikacjami wykonania i odbioru przedsięwzięcia; reprezentuje interesy Zamawiającego podczas przetargu lub przy negocjacjach i wyborze wykonawców robót oraz sprawdza i nadzoruje budowę. Relacje pomiędzy Inwestorem (Zamawiającym – Klientem), a Konsultantem zaleca się regulować zgodnie z „Białą Książką” FIDIC [2].
Inżynier Konsultant jest wybierany na podstawie kwalifikacji, przy czym powinien utrzymywać stosunki tylko z organizacjami kompetentnymi i godnymi szacunku, odznaczjącymi się przede wszystkim uczciwością [1].
(2) środkami własnymi
Realizacja środkami własnymi oznacza zwykle minimalizację udziału niezależnego Inżyniera Konsultanta. Jego rolę przejmują członkowie organizacji Zamawiającego (personel Inwestora). W przypadku przedsięwzięć większych rozmiarów nie jet metoda zalecana, ponieważ tylko w nielicznych przypadkach personel Inwestora jest w stanie zapewnić dostawy usług, materiałów, czy dostaw potrzebnych do realizacji inwestycji. Wskazuje się również na różnice w prawach i obowiązkach, wynikających z różnych form stosunku pracy w szerokim sensie oraz rozmaitych wymaganych kompetencji, formalnych uprawnień itd.
Zamawiający, decydujący się na realizację przedsięwzięcia ” środkami własnymi” powinien zapewnić:
(a) by przedsięwzięcie było wykonalne,
(b) dostatecznie dobrze kwalifikowany własny personel z umiejętnościami, koniecznymi do prowadzenia inwestycji,
(c) wykazaną zdolność do planowania, organizacji i wykonawstwa przy realizacji przedsięwzięcia
(d) efektywne zdolności do wewnętrznej kontroli kosztów,
Rola Inżyniera Konsultanta przy realizacji przedsięwzięcia „środkami własnymi” ograniczona jest konsultacji lub pomocy w tych szczególnych aspektach przedsięwzięcia, w których własny personel zamawiającego nie ma dostatecznych umiejętności, doświadczenia czy wydajności.
Generalnie realizacja „środkami własnymi” jest stosowana, gdy zamawiający działa w branży realizacji inwestycji i w związku z tym ma stały dopływ zadań do wykonania, obejmujących ten sam ogólny typ usług lub urządzeń oraz może utrzymywać efektywne procedury kontroli kosztu wewnętrznego. Najlepsze rezultaty w tej metodzie osiąga się, kiedy personel zamawiającego jest zrównoważony przez profesjonalnych doradców [1].
(3) przez zarządzanie przedsięwzięciem
W metodzie tej Inwestor angażuje Firmę do zarządzania przedsięwzięcia we wszystkich fazach, z wyjątkiem wykonawstwa budowy, jak to ma miejsce w metodzie „pod klucz”.
(4) pod-klucz
Realizacja „pod klucz” oznacza kontrakt Inwestora z jednym przedsiębiorstwem lub konsorcjum przedsiębiorstw, które wykona kompletny projekt i budowę gotowego do działania przedsięwzięcia.
Inżynier Konsultant może w tej metodzie pełnić rolę konsultanta, doradzającego Inwestorowi i dbającym o interesy zamawiającego , ale może również być podwykonawcą przedsiębiorstwa zawierającego kontrakt na projektowanie i budowę przedsięwzięcia. W tym drugim przypadku może być doradcą Wykonawcy lub partnerem w konsorcjum wykonawczym.
(5) hybrydowa (kombinacje powyższych)
Każda z powyższych metod realizacji przedsięwzięcia ma swoje zalety i wady. Połączenie tych metod lub stosowanie zamiennie na różnych etapach realizacji inwestycji pomaga te zalety wzmocnić, a wady osłabić. Jednak pomieszanie metod prowadzi zwykle do osłabienia spójności procesu, a przede wszystkim odpowiedzialności i kompetencji. Dlatego metody hybrydowe należy stosować ostrożnie, nawet wówczas, gdy inwestor liczy na zmniejszenie kosztów realizacji poprzez zatrudnienie kwalifikowanych podwykonawców lub wykonanie części prac przez własny personel. Koordynowanie realizacji przedsięwzięcia metodą hybrydową zwykle pozostaje w obowiązku zamawiającego i wymaga wzmożonego wysiłku jego personelu.
Literatura
[1] FIDIC, Rola Inżyniera Konsultanta w przedsięwzięciach, Cosmopoli, 1975, reprint 1983
[2] FIDIC, Wzór umowy o usługach Klient-Konsultanta (Biała Książka), COSMOPOLI, 2 wydanie, 1991
