Standard rysunku warsztatowego konstrukcji żelbetowej (+)

Leszek Chodor,  22 marca 2016
22-02-2025 rewizja po dużej awarii portalu>
W przypadku nieczytelnych treści, proszę powiadomić: leszek@chodor.co

 W ciągu ostatnich 24 godzin z artykułu korzystało  20 Czytelników

Standard rysunku warsztatowego konstrukcji żelbetowej, wynika z zasad przedstawionych w normie „Uproszczony sposób przedstawiania zbrojenia betonu” [1], a znamiennych tym, że do opisu prętów zbrojeniowych stosowane są kody kształtu, a ich rozmieszczenie w elemencie opisane jest w specyficznym systemie wymiarowania, eliminującym klasyczne „drabinki” wymiarowe. Standard jest powszechnie uznany przez Inżynierów europejskich i stosowany na wszystkich etapach przygotowania dokumentacji inwestycji – nie tylko do rysunków warsztatowych (roboczych) przygotowywanych przez wykonawcę, ale również  do obrazowania zbrojenia na  rysunkach  właściwego projektu, przygotowywanego przez projektanta, czyli ,koncepcji, projektu budowlanego i wykonawczego (obecnie technicznego).

W trakcie wykonywania rysunków warsztatowych konstrukcji żelbetowej należy kontrolować zużycie stali rysowanych elementów (tab. 8) oraz wymiary i otulenie zbrojenia wymagane przez warunki ochrony pożarowej (tab 9 do 14).

Zakres standardu

Celem standardu jest  ustalenie jednolitych międzybranżowych (pomiędzy wykonawcą a projektantem) podstaw organizacji procesu projektowego, ze szczególnym uwzględnieniem wprowadzania standardu rysunkowego dla rysunków warsztatowych (roboczych) konstrukcji żelbetowych, a  także dostosowania zasad do obiegu dokumentacji w formie elektronicznej. Rysunki warsztatowe nazywane są również rysunkami roboczymi, produkcyjnymi lub technologicznymi, w zależności od miejsca wykonywania czynności, które są na nim przedstawione oraz od celu jakiem mają służyć. Wszystkie takie rysunki w niniejszym standardzie mają ujednoliconą nazwę „rysunki warsztatowe”. Należy dokonać wyraźnego rozróżnienia pomiędzy rysunkami warsztatowymi, które opracowuje wykonawca  i projektem wykonawczym, które opracowuje projektant i który obecnie nosi nazwę „projekt techniczny”.  Rozróżnienie rysunków warsztatowych (roboczych) i projektu wykonawczego (technicznego) jest przedmiotem  artykułu Rysunek warsztatowy, a projekt techniczny (wykonawczy) . Standard rysunku warsztatowego konstrukcji stalowej opisano w odrębnym artykule.

Rysunki warsztatowe (robocze) konstrukcji żelbetowej są częścią dokumentacji, którą opracowuje wykonawca na podstawie projektu podstawowego (architektoniczno-budowlanego) i wykonawczego (technicznego),  standardowo dostarczanych przez Inwestora lub Jego pełnomocników.

Wykonawca opracowuje rysunki warsztatowe dla wszystkich elementów wykonywanych indywidualnie na podstawie dołączonej do kontraktu dokumentacji wykonawczej (technicznej i ew. przetargowej wraz ze specyfikacją). Rysunki warsztatowe konstrukcji  żelbetowej sporządza się zgodnie z  [1] i normami związanymi.

Rysunki warsztatowe opracowane przez Wykonawcę akceptuje Projektant przed skierowaniem do produkcji. Akceptacja dotyczy wyłącznie zgodności przyjętych rozwiązań z założeniami projektu budowlanego i wykonawczego.

Rysunki warsztatowe konstrukcji żelbetowych obejmują:
a) rysunki szalunkowe,
b) rysunki zbrojeniowe,
c) wykazy stali zbrojeniowej i profilowej,
d) niezbędne detale technologiczne i montażowe, w tym detale przerw technologicznych (roboczych), przy czym rozróżnia się przerwy robocze konstrukcyjne ( z podziałem zbrojenia realizowanego standardowo na zakład poprzez wypuszczenie starterów z części zabetonowanej),
e) karty technologiczne kolejności układania, zagęszczania i pielęgnacji betonu

Zaleca się, by projekty połączeń technologicznych (połączeń miedzy prętami, zakotwień i innych detali) były wykonywane i weryfikowane przez opracowujących rysunki warsztatowe na podstawie norm Eurokod 2 [2] nie zaś na podstawie norm wcześniejszych.

Niniejszy standard określa szczegółowe zasady przedstawienia opisu zbrojenia konstrukcji żelbetowych na rysunkach warsztatowych, a także układ i zawartość wykazu zbrojenia. W szczególności podane są informacje o: sposobie wymiarowania, sposobie kodowania kształtów prętów, zalecanych kształtach prętów, oraz wykazie zbrojenia o kształtach kodowanych i kształtach niekodowanych.

Zaleca się by rysunki warsztatowe były sporządzane z użyciem prętów o standardowych kształtach kodowanych. Użycie bardziej złożonych kształtów (kod 99) powinno być wyjątkowe i uzasadnione względami techniczno-ekonomicznymi. Pozwala to na zautomatyzowanie procesu wytwarzania prętów i zmniejsza ryzyko pomyłek wykonawczych.

Zalecaną współcześnie metodą uciąglenia prętów jest spawanie, zgrzewanie lub stosowanie łączników mechanicznych, a łączenie prętów na zakład należy traktować jako metodę jedynie dopuszczalną, a nie jako podstawową lub jedyną.

Tablice pomocnicze

Pola przekroju prętów

Tab. 1 Pole przekroju i masa pręta zbrojeniowego

Tab.2 Pole przekroju prętów w pasie zbrojenia

Tab.3 Pole przekroju prętów w sztukach

Tab. 4 Normowe średnice zagięć prętów [2]

System kodowania prętów zbrojeniowych

Tab. 5 Budowa kodu kształtu [1]

Tab. 6 Przedstawiania odgięć prętów [1]

Tab. 7 Zalecane normowe  kształty prętów [1]

Długość h, średnice lub promienie zagięć haków są zawarte w odpowiednich normach i powinny być podane w wykazach zbrojenia. Oznaczenia wymiarów są również związane z odpowiadającymi im kolumnami wykazu zbrojenia. Wymiary podane w tab. 7 nie są zdefiniowane jako wymiary w rozwinięciu.

Szacunkowe wskaźniki zużycia stali

Zużycia stali  na element konstrukcyjne zależy od  wielu czynników: rodzaju konstrukcji,  technologii realizacji, liczby kondygnacji (obciążenia słupów, ścian i fundamentów) , warunków gruntowych, architektury  (lub wymogów technologicznych)  obiektu. Z analizy statystycznej szeregu zrealizowanych obiektów  budownictwa powszechnego i przemysłowego wynika, że orientacyjne zużycie stali zbrojeniowej gatunku B500  na 1 m3  betonu C30/37 kształtuje się najczęściej w granicach wskaźników zestawionych w tab. 8. Znaczne odstępstwo od tych wskaźników może wskazywać na  błąd w zbrojeniu  elementu.  Podczas sporządzania rysunków warsztatowych należy kontrolować zużycie stali , a w przypadkach istotnych odstępstw, po sprawdzeniu rysunku, zgłosić wątpliwości projektantowi konstrukcji obiektu. Projektantem jest autor projektu budowlanego  lub technicznego, a nie  zakładowy koordynator zespołu roboczego dla rysunków warsztatowych.

Wskaźniki zużycia stali zbrojeniowej

Tab. 8 Szacunkowe wskaźniki zużycia stali

Wymogi pożarowe  wymiarów elementów oraz  otulenia zbrojenia

Belki

Tab. 9 Belki swobodnie podparte [3]

Tab. 10  Belki ciągłe [3]

W przypadku belki narażonej na działanie ognia ze wszystkich stron – patrz klauzula 5.6.4 [3].

Płyty

Tab.11. Płyty płaskie monolityczne [3]

l_x i l_y są przęsłami dwukierunkowo zbrojonej płyty (dwa kierunki pod kątem prostym), przy czym l_y jest dłuższym bokiem,
Odległość osiowa a w kolumnie 4 i 5 dla płyt dwukierunkowo zbrojonych odnosi się do płyt podpartych na wszystkich czterech krawędziach. W przeciwnym razie należy je traktować jako płyty rozpięte w jednym kierunku.

Wymogi dla:

• monolitycznych płyt w układach słupowo-płytowych – tab. 5.9 [3],
• płyt żebrowych – tab 5.10.  [3]

Słupy

Minimalne wymiary i otulenie osiowe słupów żelbetowych  o przekroju prostokątnym lub okrągłym  można określić metodą A lub metodą B, wg tab. 16 lub tab. 17 artykułu „Bezpieczeństwo pożarowe budowli i konstrukcji„.

Na etapie wykonywania rysunków warsztatowych (czyli dostępu do obliczeń statycznych) zalecane jest stosowanie metody A.
Etap opracowania rysunków warsztatowych wyklucza przeprojektowania konstrukcji, ponieważ  rysunki warsztatowe musza być zgodnie z projektem właściwym (budowlanym i technicznym), który został opracowanym przez projektanta, tak, by konstrukcja spełniała warunki stanu granicznego nośności i użytkowalności).
W sytuacjach wątpliwych, ale dopiero po uzyskaniu od projektanta informacji o wytężeniu słupów można (na etapie opracowania rysunków warsztatowych )) zastosować dokładniejszą  metodę B

Jako słupy uważa się elementy pionowe, których stosunek boków nie jest większy niż 4 (h/b ≤4 ). Elementy o stosunku boków większych niż (h/b >4 )  uznaje się za ścianę. Ta kwalifikacja jest istotna ze względów ochrony pożarowej zgodnie z normą [4]. Uznaje się też, że słup, który może być otoczony pożarem tylko z dwóch stron  (wbudowany w ścianę) jest traktowany jak ściana. W obu tych przypadkach stosujemy tab.14.

Ściany

Tab.14. Ściany [3]

W tablicach wyżej zastosowano indeks górny (*) w celu  zwrócenia uwagi na to, że w zaindeksowanych sytuacjach o otuleniu zwykle decydują warunki normy podstawowej  [2] (warunki nośności).

Zasady podstawowe sporządzania rysunków

Ogólne zasady rysunkowe

Wymagania generalne, dotyczące zbrojenia na rysunkach warsztatowych są zbieżne z ogólnymi wymaganiami przedstawienia elementów konstrukcyjnych na rysunkach technicznych (p. artykuł Standard rysunku warsztatowego konstrukcji stalowej), a mianowicie:

1. Elementy należy przestawić na tylu rzutach i przekrojach i w takiej podziałce, by jednoznacznie i czytelnie przedstawić element do wykonania. Najczęściej w rysunkach konstrukcji żelbetowych stosuje się podziałkę 1:20 oraz osobno sporządza rysunki szalunkowe oraz rysunki zbrojeniowe,
2. Na rysunkach należy przedstawić wymiary główne: funkcjonalne i szczegółowe zgodnie z zasadami normy międzynarodowej [5].
   Obowiązuje zasada, by informacje na rysunku lub na zestawie powiązanych rysunków, podawać tylko raz i tam, gdzie jest to najbardziej oczekiwane i czytelne. Dotyczy to w szczególności wymiarów. Rysunek powinien zawierać wszystkie wymiary potrzebne do wykonania elementu.  Podstawową zasadą wymiarowania jest więc to, że na rysunku należy umieszczać dokładnie tyle wymiarów, ile jest wymagane. Umieszczenie zbyt dużej lub zbyt małej liczby wymiarów jest błędem. W szczególności ciągi wymiarowe nie powinny być „zamknięte”, a wymiar tego samego elementu nie może występować kilka razy. Zaleca się, by detale i uwagi wspólne dla kilku rysunków elementów  zostały zgrupowane na jednym rysunku „Detale i uwagi wspólne„, a nie były powtarzane na każdym z rysunków pakietu,
3. Na rysunkach konstrukcji żelbetowych domniemaną jednostką miary jest milimetr,
4. Wykaz stali zbrojeniowej sporządzamy na odrębnych od rysunku arkuszach formatu A4 i nie umieszczamy go bezpośrednio na rysunku. Taki system organizacji dokumentacji ma za zadanie dostosować go do systemu przemysłowego, w którym:
   – do zamówienia stali zbrojeniowej wystarcza tylko wykaz, bez potrzeby dołączania całego rysunku,
   – do sprefabrykowania figur i siatek zbrojeniowych wystarcza tylko wykaz, bez potrzeby dołączania całego rysunku,
   – rysunek jest wykorzystywany dopiero na budowie do ułożenia figur i siatek zbrojeniowych dostarczonych ze zbrojarni lub ułożenia prętów z kręgów, wykonania połączeń prętów, a także zachowania wymaganego otulenia zbrojenia i innych parametrów wymaganych w projekcie.
5. Na rysunkach należy umieszczać odsyłacze do rysunków akcesoriów.

Powyższe wymagania nie dotyczą rysunków prefabrykatów wytwarzanych na budowie lub w zakładzie prefabrykatów.  W tym przypadku mogą obowiązywać specyficzne zasady, dostosowane do lokalnej kultury oraz języka maszyn i urządzeń automatycznie sterowanych, a rysunki często nie wymagają formy papierowej – do obrabiarki jest wysyłany bezpośrednio plik cyfrowy w formacie języka tej obrabiarki.

Przyjmuje się zasadę, że wymiary nie podane w sposób jawny na rysunku, a odczytane z podziałki  nie są wiążące wykonawcę i autor rysunku nie bierze za nie odpowiedzialności. Wymiary  odmierzane w pliku rysunkowym nie są wiarygodne i przed ich zastosowaniem należy uzyskać potwierdzenie autora rysunku.

Zasady wymiany plików cyfrowych

1. Przy wymianie roboczej plików z rysunkiem pomiędzy autorem rysunku (wykonawcą) a projektantem jest format źródłowy DWG lub DXF. Plików w formacie źródłowym nie przesyła się do innych uczestników inwestycji.
   Należy też przesyłać rysunki w formacie PDF, w celu umieszczenia na nie podpisu elektronicznego przez projektanta wraz ze stosowną klauzulą o uzgodnieniu pod względem z godności z projektem. Dopiero taki rysunek może zostać skierowany do produkcji. Uzgodniony powinien być rysunek po rysunku, a nie pakiet ze zbiorczym pismem.
   Podstawowym formatem publikacji rysunków, obowiązującym  autora rysunku warsztatowego jest PDF oraz DWF.
2. Plik w formacie DWF jest dystrybuowany do każdego uczestnika inwestycji, który będzie miał potrzebę wykonania domiarów z pliku cyfrowego. Plik DWF (ang. Design Web Format) jest ogólnodostępnym formatem pliku stworzonym na potrzeby przeglądania, drukowania bądź przesyłania plików projektowych typu CAD i zabezpieczenia opracowania przed niepowołanymi, nieautoryzywanymi zmianami. W związku z tym, że pliki DWF są skompresowane, zajmują mniej miejsca oraz są szybsze w transmisji niż standardowe pliki projektowe jak DWG czy DXF.
   Pliki DWF nie są jednak zamiennikiem DWG czy DXF. Służą inżynierom czy innym osobom w procesie inwestycyjnym do konsultowania, przeglądania, odmierzania (pomiarów liniowych, i powierzchni) , komentowania, śledzenie zmian  i do drukowania projektów 2D oraz 3D.  Pozwalają zmniejszyć koszty, wyeliminować papier i uniknąć nieporozumień.
   Do przeglądania rysunków DWF służą darmowe programy, które można zainstalować ze strony Autodesk Design Review, a nawet  aktualna wersja przeglądarki IrfanView z wtyczką.

Wymagania dotyczące przedstawienia zbrojenia

Wymagania ogólne [1]

Na rysunkach, zawierających informacje ogólne i dotyczące położenia prętów należy podać następujące dane:

• wymaganą klasę betonu, klasę ekspozycji i inne wymagania dotyczące betonu z przywołaniem norm,
• rodzaj stali zwykłej i stali sprężającej z przywołaniem norm,
• oznaczenie, średnicę, kształt i położenie , rozstaw prętów i długość zakładu w połączeniach; rozmieszczenie, wymiary i sposób spajania przez określenie specyfikacji łączonych metali, akcesoria, rozmieszenie przerw roboczych podczas betonowania,
• rodzaj systemu sprężenia; liczbę, rodzaj i położenie cięgien sprężających; liczbę i średnicę osłon cięgien sprężających, specyfikację zaczynu cementowego, służącego do iniekcji,
• wymagane dla zapewnienia położenia prętów zbrojenia zwykłego i prętów sprężających (np rodzaj i rozmieszczenie podparć prętów jak również rozmieszczenie, wymiary i kształt strzemion podpierających górne warstwy zbrojenia zwykłego i cięgien sprężających),
• wykonanie połączenia,
• szczególne środki dla zapewnienia jakości, jeżeli takie są stawiane.

Na rysunku lub w wykazie zbrojenia należy podać następujące informacje:

• jeżeli zastosowano system kodowania , to kształty odgięć prętów zbrojenia należy odnieść jednoznacznie do numerów kształtu, a jego przedstawienie graficzne może wtedy nie być wykonane w podziałce rysunku
• długość odcinka prostego , długości odgięć i, jeżeli ma o zastosowanie, kąty odgięć prętów zbrojenia, przy czym dla typowych kształtów odgięć należy uwzględnić wytyczne [1], tabl. 5,
• normowe wewnętrzne średnice lub promienie zagięć.

Przy wymiarowaniu zbrojenia należy brać pod uwagę odchyłki wykonania w celu osiągnięcia wymaganej otuliny zbrojenia w gotowej konstrukcji .

Przedstawienie prętów zbrojenia zwykłego

Na rys 1 pokazano podstawowe zasady przedstawiania prętów zbrojeniowych na rysunkach warsztatowych.

Na rys 1a pokazano odwzorowanie pręta w rzucie.  Pręt zbrojeniowy w rzucie przedstawia się za pomocą bardzo grubej linii ciągłej. Odgięcia pręta  przedstawia się w postaci linii wielokątnej lub  z użyciem łuków.
Wiązki drutów przedstawia się w postaci pojedynczej linii bardzo grubej z oznakowaniem końców wskazujących na liczbę prętów w wiązce. Na rys. 1 a  pokazano wiązkę  składająca się z trzech prętów.

Na rys. 1 b  pręty pokazano odwzorowanie przekroju prętów: pojedynczy pręt zaznacza się symbolem jednego zaczernionego kółka (bez skali, ale tak, by było czytelne na rysunku).

Na rys. 1 c pokazano przedstawienie  pręta zagięty pod kątem prostym z płaszczyzny: w kierunku do patrzącego (puste kółko) ; w kierunku od patrzącego (krzyżyk), Operowanie tymi symbolami jest bardzo użyteczne w zobrazowania sposobu zbrojenia.

Na rys. 1 d pokazano przedstawienie prętów prostych w jednej linii (w przykładzie trzech prętów o numerach 1,2,3).

Na rys. 1 e przedstawiono pręt kotwiony za pomocą płytki ( w przykładzie za pomocą jednej płytki o kształcie  prostokątnym lub kołowym).

Na rys. 1 f) pokazano sposób obrazowania pręt z hakiem kotwiącym: z hakiem prostym o kącie zagięcia 90^{o ;} z hakiem półokrągłym o kącie zagięcia od 90^o do 180^o ;  z pętlą o kącie zagięcia 180^o , Niezależnie od kąta zagięcia symbol jest podobny.

Rys.1 Podstawowe przedstawienia prętów [1]

Na rys 2 pokazano podstawowe zasady oznaczania prętów zbrojeniowych na rysunkach wa5rsztatowych.

Rys.2. Podstawowe oznaczenia prętów

Zależnie  od stosowanego sposobu uciąglania prętów (na zakład, czy za pomocą łączników mechanicznych) stosuje się oznaczenia przedstawione na rys. 2 a.  W przypadku oznaczania zakładu prętów bez oznaczeń prętów pomija się ukośne kreski  i rysuje pręty z niewielką szczeliną na długości zakładu. W przypadku  sposobu z oznaczeniami prętów- końce prętów oznacza się ukośnymi kreskami, a nad nimi podaje symbol pręta

W przypadku zastosowania zagięcia pręta o średnicy lub promieniu R różnych od wartości minimalnych (normowych mamy obowiązek zwymiarować zagięcie poprzez zwymiarowaniem liczbowe średnicy lub promienia  (wymiar poprzedzony literą R). W przypadku zagięcia normowego nie podaje się wymiaru i zaleca się rysowanie zagięcia pod prostymi pod kątem prostym – bez łuku. Jeśli łuk zagięcia zostanie narysowany, to oznacza, że zagięcie jest nienormowe i musi być wyposażone w wymiar.

Zestaw  jednakowych prętów przedstawia się za pomocą jednego pręta narysowanego w podziałce i linii wymiarowej oznaczającej zakres występowania pręta. Na przecięciu linii pręta zestawu i linii wymiarowej postawione jest kółko., a dla kilka zakresów zestawów jednakowych prętów dodaje się dodatkowe wymiary zakresów.

Położenie warstw zbrojenia na rzutach przedstawia się zgodnie z rys 2b. Na rzutach stosuje się następujące symbole warstw:
D warstwa dolna – linia przerywana na jednym rzucie z warstwą górną,
G warstwa górna – linia ciągła na jednym rzucie z warstwą golną,
1 – warstwa najbliższa powierzchni betonu,
2 – warstwa następna w stosunku do powierzchni betonu.
3, … 4  warstwy kolejne

Na widokach przedstawienie warstw zbrojenia jest takie jak na rzutach, przy czym:
B warstwa górna jest teraz warstwą bliżej powierzchni
D  warstwa dolna – jest teraz warstwą dalszą od powierzchni

Składnia  opisu pręta zbrojeniowego

Składnia opisu pręta jest następująca:

Symbol pręta – Liczba prętów – Średnica pręta –  Rozstaw  – Położenie (opcja) – Kod kształtu (opcja),

gdzie:
symbol pręta –  numerowo-cyfrowe oznaczenie pręta ujęte w kwadrat lub (równoważnie i zamiennie) w nawiasy kwadratowe,
położenie – umiejscowienie w elemencie w elemencie lub konstrukcji w elemencie lub konstrukcji ,
średnica – średnica pręta w mm poprzedzona znakiem # dla prętów żebrowanych,
rozstaw – odległość między równoległymi prętami w mm,
położenie –  Położenie w elemencie lub konstrukcji (opcjonalnie) poprzez wskazanie warstwy zbrojenia: G lub B – warstwa górna lub bliżej powierzchni, D– warstwa dolna lub dalej powierzchni , 1 warstwa najbliższa powierzchni betonu, 2 – warstwa druga w stosunku do powierzchni betonu, 3 – warstwa trzecia, itd,
kod kształtu – kod kształtu pręta wg tab. 7,
(opcja) oznacza, że parametr  może , ale nie musi wystąpić, przy czym, jeśłi nie podano kodu kształtu, to obowiązkowo podać w wykazie zbrojenia pod pozycją symbolu pręta […]

Przykład  opisu pręta

Opis pręta wg wyżej przedstawionej składni najczęściej przyjmuje postać :

[3] 19 # 20 – 200-G-13

lub częściej- krócej:

[3] 19 # 20 – 200

co odpowiada układowi  prętów przedstawionymi na rys 3a  (w jednej grupie)  lub 3b (w kilku grupach) odpowiednio

Rys.3 Przykład opisu pręta zbrojeniowego : a) w jednej grupie, b) w kilku grupach

Opis zbrojenia należy umieszczać na rysunku wzdłuż osi pręta lub wzdłuż linii odniesienia oznaczających opisywane pręty zgodnie z rys.3. Symbol pręta (numerowo-cyfrowe oznaczenie pręta) w przedstawianym standardzie jest numerem pręta ujętym w kwadracie. Stosowane zwykle kółko jest w standardzie zastąpione kwadratem, ponieważ kółko jest zarezerwowane dla oznaczenia osi systemowych obiektu. Symbol średnicy pręta żebrowanego oznacza się znakiem #, natomiast jeśli jest wymóg zastosowania pręta gładkiego to stosujemy znak Φ.

W przypadku opisu pręta w jednej grupie (rys 3a)  na przedłużeniu linii wymiarowej  podaje się wymiarowanie w formacie: [symbol pręta] liczba prętów # średnica pręta – długość odcinka.

W przypadku opisu pręta w kilku grupach (rys 3b)  nad wymiarem odcinka podaje się wymiarowanie w formacie (liczba prętów) – długość odcinka, a  na przedłużeniu linii wymiarowej podaje [ symbol pręta] liczba prętów # średnica

Przedstawianie prętów w wyjątkowych sytuacjach

W wyjątkowych sytuacjach uzasadnionych dodatkowym wyjaśnieniem układu zbrojenia – figury zbrojeniowe umieszcza się poza przekrojem, w sposób pokazany na rys.4.

Rys.4. Dodatkowy rysunek zbrojenia poza przekrojem – sporządzany wyjątkowo  [1]

Wymagane jest natomiast rozrysowanie i zwymiarowanie figur zbrojeniowych o kształcie nietypowym (kod 99).  Z ogólnej zasady wynika , że taka potrzeba powinna wystąpić rzadko, ale projektant jest zobowiązany do zastąpienia figury nietypowej układem prętów typowych.

Normowe kody kształtów prętów

Zasada podstawowa

Zalecane kształty prętów podane są w tablicy 6 katalog zawiera 15-ście  kształtów normowych  i jeden kształt nienormowy ( kod 99). W jednym elemencie  konstrukcji  liczba zastosowanych figur zbrojeniowych  o różnych kodach  jest zwykle ograniczona do niewielkiej liczny (np. 4). Rozpoznanie takiej niewielkiej liczby nawet przez  niewykwalifikowanego robotnika-zbrojarza  nie powinna nastręczać trudności, a rozbudowywanie rysunku warsztatowego o  figury zbrojeniowe  poza przekrojem i wykazem zbrojenia – jest zbędne. Takie tradycyjne sposoby rysowania nieuzasadnione pod żadnym względem i nie powinny byż nadal praktykowane.

Uwagi dodatkowe

Dla konkretnego kodu kształtu (bez konieczności jego zmiany lub rozszerzenia) mogą być określone parametry haków. Są one w tedy definiowane dwoma liczbami, z których pierwsza oznacza hak przy odcinku a. Znak tej liczby jest dodatni w przypadku jednakowego zwrotu zagięcia haka z najbliższym odgięciem pręta. Możliwe są następujące liczby:

• 0 = bez haków;
• 1 = hak prosty (kąt 90°);
• 2 = hak półokrągły (kąt pomiędzy 90° a 180°), zgodnie z powoływanymi normami;
• 3 = pętla (kąt 180°).

Wymiary odgięć należy liczyć, jak pokazano w tab. 5. Żaden z tych w wymiarów nie może być równy zero. Średnice i promienie są wymiarami wewnętrznymi, a wszystkie inne wymiary są wymiarami zewnętrznymi.

Średnica lub promień gięcia to zwykle najmniejsza dopuszczalna średnica lub promień gięcia określone w tab. 4, a odnoszące się do kształtów prętów podawanych w wykazach zbrojenia. Średnice te lub promienie należy podać na rysunku oraz w wykazie zbrojenia, wyłącznie gdy jest on na oddzielnym arkuszu. Jeżeli w określonych przypadkach inne średnice lub promienie występują w norm ach związanych, to fakt ten należy podać w odpowiednich dokumentach związanych z wykazem zbrojenia.

Jeżeli do łuków zastosuje się system kodowania wg. tab. 5 i 7 , to zakłada się występowanie błędu, z wyjątkiem kodów nr 12, 13, 33, 67 i 77. W przypadku specyfikowania nienormowych kątów gięcia należy stosować kod kształtu nr 99.

Wykaz zbrojenia

Sposób sporządzania wykazu stali

Wykaz stali sporządza się w arkuszu Excel, jako zbiorczy dla całej konstrukcji lub fragmentu obiektu wydzielonego jako robota podstawowa.

Nie zaleca się utrzymywania historycznej metody, umieszczania zestawień stali zbrojeniowej na każdym rysunku roboczym odrębnie, choć w w technologii „rzemieśliczej”, jest w Polsce nadal dość często stosowana.  Taka metoda była powszechna w dobie stosowania żmudnej, ręcznej technologii wykonawstwa elementów żelbetowych i powinna być zastąpiona metodą kodowania kształtów pręta wraz z wykonywaniem zestawień na odrębnych arkuszach A4, złożonych w „książeczkę”.

Dopuszcza się grupowanie zestawień stali na zbiorczym rysunku, odrębnym od arkuszy rysunków roboczych. Takie rozwiązanie umożliwia generowanie wykazów stali w programach typu „AutoCAD Detailing”,  i grupowanie ich na odrębnym rysunku poprzez „wynoszenie” z rysunków źródłowych.

Normowe długości zagięć prętów

Dla każdego zagięcia o kącie normowym $\alpha$, przyjmuje się minimalny promień zagięcia $R_z$ wg tab. 4, tzn :

$$ \begin{equation} R_z = \begin {cases}
( \cfrac {4} {2}+1) \cdot \Phi = 3\Phi , & \textrm { dla  } \Phi \le 16 \, mm \\
( \cfrac {7}{2}+1) \cdot \Phi = 4,5 \Phi, & \textrm { dla }\Phi >  16 \, mm \\
\end {cases} \label{1} \end{equation}$$

Dla jednego zagięcia o kacie $\alpha$ potrzebna długość pręta do zagięcia (mierzona po promieniu zewnętrznym łuku o promieniu $R_z$)Z, wynosi

$$ \begin{equation} \Delta L= \cfrac {\alpha} {360^o} \cdot 2 \cdot \pi \cdot R_z \label{2} \end{equation}$$

Dla kąta $\alpha=90^o$ mamy stąd

$$ \begin{equation} \Delta L= \frac {\pi} {2} \cdot R_z \label{3} \end{equation}$$

W zalecanej metodzie A obliczania długości pręta każde zagięcie o kącie prostym wymaga zwiększenia długości pręta przygotowanego do gięcia o:

$$ \begin{equation} \Delta L = \begin {cases}
4,71 \Phi , & \textrm { dla  } \Phi \le 16 \, mm \\
7,07 \Phi, & \textrm { dla }\Phi > 16 \, mm \\
\end {cases} \label{4} \end{equation}$$

Normowy standard  tabeli wykazu stali

W standardzie stosujemy wykaz zbrojenia o kształtach kodowanych bez (tab.15 )  lub z (tab 16) z figurami zbrojeniowymi, przy czym norma [1] dopuszcza taki wykaz jedynie dla kształtów niekodowanych. Dla siatek zbrojeniowych sporządza się odrębny wykaz stali (tab.17). W przypadku zastosowani stali profilowej do rysunku warsztatowego załącza się wykaz stali, sporządzony zgodnie ze standardem dla konstrukcji stalowych.

Tab. 15 Wykaz zbrojenia o kształtach kodowanych [1]

Tab. 16 Wykaz zbrojenia o kształtach niekodowanych  [1]

Długości prętów w tab.4 i 5 określono metodą A (na podstawie wymiarów zewnętrznych, a nie osi pręta).

Tab.17  Wykaz siatek zbrojeniowych  [1]

Przykład rysunku warsztatowego zbrojenia

Przykład rysunku warsztatowego dotyczy jednej ze ścian skrzyni fundamentowej pod prasę Fagor 1600 t. Rysunek przedstawiono na trzy sposoby: klasyczny, przejściowy oraz w standardzie normy  [1]

Klasyczny, historyczny sposób

Figury zbrojeniowe umieszczone obok rysunku,
Tabele wykazu stali zbrojeniowej umieszczona w obszarze rysunku rysunku zawierają ikony prętów nawet o kodowanych kształtach.

Przejściowy sposób

Figury zbrojeniowe kodowane usunięte z rysunku.
Tabele wykazu stali zbrojeniowej (również prętów kodowanych), umieszczona w obszarze rysunku rysunku, zawiera ikony prętów.

Standard wg normy [1]

Figury zbrojeniowe kodowane usunięte z rysunku.
Wykazy stali przekazane w odrębnych plikach Excel w komplecie: 1) wykaz prętów o kształtach kodowanych; 2) wykaz prętów o kształtach niekodowanych ; 3) wykaz siatek zbrojeniowych ; 4) wykaz stali profilowej.

Porównanie sposobów przedstawienia zbrojenia na rysunku warsztatowym

Literatura

1. PN-EN ISO 3766:2006, Rysunek budowlany. Uproszczony sposób przedstawiania zbrojenia betonu
2. PN-EN 1992-1-1+AC+Ap 1,2,3: 2008, Projektowanie konstrukcji z betonu, Część 1-1: Reguły ogólne i reguły dla budynków
3. PN-EN 1992-1-2:2008, Eurokod 2: Projektowanie konstrukcji z betonu. Część 1-2: Reguły ogólne Projektowanie z uwagi na warunki pożarowe
4. PN-EN 1992 1-2:2008/NA:2010, Eurokod 2: Projektowanie konstrukcji z betonu – część 1-2: Reguły ogólne – Projektowanie z uwagi na warunki pożarowe
5. PN-ISO 129+Ak: 1996, Rysunek techniczny. Wymiarowanie. Zasady ogólne. Definicje. Metody wykonania i oznaczenia specjalne

________________________________