Wiedza techniczna, dotycząca zagrożeń pożarowych w budynkach i zespołach zabudowy, a w konsekwencji w zakresie ochrony przeciwpożarowej, podlega ciągłemu postępowi, wraz z uzyskiwaniem nowych wyników badań numerycznych i doświadczalnych w tym obserwacji rzeczywistych pożarów. Szczególnie użyteczne są analizy numeryczne CFD. Postęp i zmiana ról następuje również w zakresie opracowania i uzgadniania projektów budowlanych. Czy najnowsza ustawa o deregulacji zawodów [1] spełniła oczekiwania środowiska Projektantów i Inwestorów, czy wprowadziła nas do Europy ? Raczej nie !
Zadania rzeczoznawcy do spraw p-poż
Zadania rzeczoznawcy w Polsce -postulowane i rzeczywiste
Zadaniem polskiego rzeczoznawcy d/s ochrony przeciwpożarowej było (i nadal jest) uzgadnianie projektu budowlanego pod względem zgodności z przepisami przeciwpożarowymi, a nie był on (i nie jest) uprawniony do ustalania warunków pożarowych, w szczególności podstawowych (bazowych).
Praktyka wskazuje, że wbrew tym ustaleniom rzeczoznawca faktycznie jest umiejscawiany w czasie opracowania tak zwanego operatu p-poż, któy jest podstawowym opracowaniem, wymaganym na etapie opracowania założeń, koncepcji, projektu budowlanego oraz projektów wykonawczych. Należy podkreślić, że takie podejście jest zwyczajowe, a w istocie wymagania p-poż są określone w warunkach technicznych oraz normach i do prawidłowego ich stosowania zobowiązany jest Projektant obiektu. Rzeczoznawca stwierdza jedynie zgodność rozwiązań zastosowanych przez Projektanta z właściwymi przepisami i to już post-faktum, gdy wprowadzanie zmian jest często trudne, a na pewno kosztowne.
Dlatego środowisko Projektantów i Inwestorów od dana oczekiwało, że w ramach tzw. „deregulacji zawodów” polskie prawo w zakresie uczestnictwa rzeczoznawcy p-poż w procesie przygotowania inwestycji budowlanej- zostanie dostosowane do rzeczywistości.
Oczekiwane zadania rzeczoznawcy p-poż
W krajach Unii Europejskiej rzeczoznawca do spraw pożarowych spełnia rolę konsultanta dla Projektanta i doradztwa (Francja), lub rzeczoznawcy ubezpieczyciela (Wielka Brytania), lub specjalnego weryfikatora (Niemcy) [2].
W Niemczech specjaliści instytutu kontroli technicznej (najczęściej VdS)uczestniczą w opracowaniu projektu już od fazy koncepcji., zgodnie z zasadą, że im później zostanie odkryty błąd, tym trudniejsze i bardziej kosztowne będzie jego usunięcie. Niezależni rzeczoznawcy VdS kontrolują też instalacje p-poż po ich wykonaniu i podczas eksploatacji.
Polski realizm z czasów powszechnie państwowych trwa
W Polsce rolę kontroli obiektów pod wzgleem ochrony p-poż jie pełnią niezależni specjaliści, rzeczoznawcy, w pełni zależna jednostka państwowa (Straż Pożarna). Pod oczekiwania i wymogi jednostek państwowych przygotowuje się projekty inwestycji komercyjnych – zupełnie niepaństwowych. Mechanizmy znane z powszechnej własności państwowej są zastosowane do nowej rzeczywistości – własności prywatnej w warunkach komercyjnych ubezpieczeń budynków i budowli w zasadzie z pominięciem ich sprawczej roli w regulacjach wymogów, dotyczących bezpieczeństwa pożarowego. Mechanizmowi zachowawczemu sprzyja, a nawet potęguje go instytucja „odstęstw od przepisów ochrony pożarowej”, tzn konicznosć uzyskania zgody na drobne nawet odstępstwo od sztywnych przepisół właściwego wojewódzkiego komendanta Państwowej Straży Pożarnej, a w wielu przypadkach nawet Ministra, właściwego do wydania przepisów pożarowych .
Zadania rzeczoznawcy w Polsce po deregulacji zawodów (2015)
Ustawa o deregulacji zawodów została ogłoszona 5 sierpnia 2015 roku [1] i objęła swym zakresem również zawód rzeczoznawcy p-poż. Niestety deregulacja i zmiana roli rzeczoznawcy jest pozorna. W istocie bez zmian pozostaliśmy w systemie znanym od czasów powszechnej własności państwowej, (czyli sprzed 1989 roku). Nadal rzeczoznawca stwierdza jedynie zgodność projektu z przepisami – które są często niespójne, ale co gorsza nie nadążają za postępem metod projektowania i stanem technologii oraz wiedzy o zabezpieczeniach pożarowych, czyli są zachowawcze, blokujące postęp i innowacyjność. Oczywiste jest, że większość rzeczoznawców w Polsce spełnia podobna rolę – promuje projekty i rozwiązania zachowawcze, blokuje postęp i innowacyjność.
Dawne (i dotychczasowe) zasady uzgadniania projektu
Dotychczasowe zasady uzgadniania projektu
Zakres zasady i tryb uzgadniania projektu budowlanego pod względem ochrony przeciwpożarowej, określało Rozporządzenie [3], gdzie zdefiniowano:
1) rodzaje obiektów, których projekty budowlane wymagają uzgodnienia,
2) tryb i zakres dokonywania uzgodnień przez rzeczoznawców do spraw zabezpieczeń przeciwpożarowych,
3) szczegółowe zasady powoływania i odwoływania rzeczoznawców do spraw zabezpieczeń przeciwpożarowych i nadzorowania ich działalności,
4) szczegółowe zasady prowadzenia kontroli przez komendanta wojewódzkiego Państwowej Straży Pożarnej nad uzgadnianiem projektów budowlanych pod względem ochrony przeciwpożarowej.
Zgodnie z §2 Rozporządzenia [3] projekt budowlany obiektu budowlanego, w stosunku do którego Państwowa Straż Pożarna zgodnie z przepisami prawa budowlanego ma prawo zająć stanowisko przed przystąpieniem do użytkowania obiektu, wymaga uzgodnienia pod względem ochrony przeciwpożarowej. Projekty budowlane uzgadniane są przez rzeczoznawcę do spraw zabezpieczeń przeciwpożarowych, który poprzez ostemplowanie i podpisanie projektu potwierdza zgodność zawartych w nim rozwiązań z wymaganiami ochrony przeciwpożarowej.
W przypadku, gdy projekt zawiera rozwiązania wymagające uzyskania odstępstwa od przepisów techniczno-budowlanych uzgodnienia, dokonuje się po przedstawieniu przez projektanta lub inwestora postanowienia właściwego organu o udzieleniu zgody na to odstępstwo. Projekty budowlane zawierające rozwiązania zastępcze lub zamienne wynikające z procedury określonej w przepisach techniczno-budowlanych oraz przepisach przeciwpożarowych uzgadnia się po przedstawieniu przez projektanta lub inwestora postanowienia właściwego dla miejsca lokalizacji inwestycji komendanta wojewódzkiego Państwowej Straży Pożarnej, o którym mowa w § 16 [3].
Rzeczoznawca po uzgodnieniu projektu budowlanego obiektu budowlanego jest zobowiązany do przesłania, w terminie 14 dni od dnia uzgodnienia, zawiadomienia o uzgodnieniu projektu budowlanego do właściwej komendy wojewódzkiej PSP.
Nadzór nad działalnością rzeczoznawców sprawuje Komendant Główny PSP przy pomocy Komendantów Wojewódzkich PSP. Komendant Główny PSP może udzielić rzeczoznawcy upomnienia lub skierować go na ponowny egzamin, w przypadku stwierdzenia nieprawidłowości w jego działalności, a gdy wymienione nieprawidłowości miały istotny wpływ na stan bezpieczeństwa pożarowego obiektów – może go odwołać z funkcji rzeczoznawcy i unieważnić jego akt powołania.
Uzgodnienia wymagały (i wymagaja nadal) następujące rodzaje projektów budowlanych:
1) budynku zawierającego strefę pożarową zakwalifikowaną do kategorii zagrożenia ludzi ZL I lub ZL II, lub ZL V;
2) budynku należącego do grupy wysokości: średniowysokie, wysokie lub wysokościowe, zawierającego strefę pożarową zakwalifikowaną do kategorii zagrożenia ludzi ZL III lub ZL IV;
3) budynku niskiego zawierającego strefę pożarową o powierzchni przekraczającej 1.000 m2, zakwalifikowaną do kategorii zagrożenia ludzi ZL III, obejmującą kondygnację nadziemną inną niż pierwsza;
4) obiektu budowlanego innego niż budynek, przeznaczonego do użyteczności publicznej lub zamieszkania zbiorowego, w którym przewiduje się możliwość jednoczesnego przebywania w strefie pożarowej ponad 50 osób na powierzchni do 2.000 m2;
5) budynku zawierającego strefę pożarową produkcyjną lub magazynową, wolno stojącego urządzenia technologicznego lub zbiornika poza budynkami oraz placu składowego albo wiaty, jeżeli zachodzi co najmniej jeden z następujących warunków:
a) strefa pożarowa produkcyjna lub magazynowa wymienionych obiektów budowlanych ma powierzchnię przekraczającą 1.000 m2 oraz gęstość obciążenia ogniowego przekraczającą 500 MJ/m2,
b) występuje zagrożenie wybuchem,
c) strefa pożarowa produkcyjna lub magazynowa wymienionych obiektów budowlanych ma powierzchnię przekraczającą 5.000 m2 i gęstość obciążenia ogniowego mniejszą niż 500 MJ/m2;
6) garażu wielopoziomowego oraz garażu zamkniętego o więcej niż 10 stanowiskach postojowych;
7) obiektu budowlanego objętego obowiązkiem wykonania systemu sygnalizacji pożarowej, stałych urządzeń gaśniczych lub dźwiękowego systemu ostrzegawczego;
8) parkingu przeznaczonego dla pojazdów przewożących towary niebezpieczne;
9) sieci wodociągowej przeciwpożarowej z hydrantami zewnętrznymi przeciwpożarowymi, przeciwpożarowego zbiornika wodnego oraz stanowiska czerpania wody do celów przeciwpożarowych;
10) tunelu o długości ponad 100 m.
W przypadku odbudowy, rozbudowy, nadbudowy, przebudowy obiektu budowlanego oraz zmiany związanej z koniecznością zapewnienia drogi pożarowej, a także zmiany sposobu użytkowania wyżej wyszczególnionego obiektu budowlanego, uzgodnienie jest wymagane, gdy ze względu na charakter lub rozmiar robót niezbędne jest sporządzenie projektu budowlanego, którego rozwiązania projektowe dotyczą warunków ochrony przeciwpożarowej obiektu budowlanego. Na wniosek projektanta lub inwestora mogą być uzgadniane projekty budowlane nie wymienione powyżej.
Zakres, tryb i zasady uzgadniania projektu budowlanego obiektów usytuowanych na terenach zamkniętych regulują odrębne przepisy.
Podstawę,uzgodnienia warunków ochrony przeciwpożarowej obiektu stanowią dane przedstawione przez, obejmujące w szczególności:
1) powierzchnię, wysokość i liczbę kondygnacji,
2) odległość od obiektów sąsiadujących,
3) parametry pożarowe występujących substancji palnych,
4) przewidywaną gęstość obciążenia ogniowego,
5) kategorię zagrożenia ludzi, przewidywaną liczbę osób w poszczególnych pomieszczeniach i na każdej kondygnacji,
6) ocenę zagrożenia wybuchem pomieszczeń oraz przestrzeni zewnętrznych,
7) podział obiektu na strefy pożarowe,
8) klasę odporności pożarowej budynku oraz klasę odporności ogniowej i stopień rozprzestrzeniania ognia elementów budowlanych,
9) warunki ewakuacji, oświetlenie awaryjne (ewakuacyjne i zapasowe) oraz przeszkodowe;
10) sposób zabezpieczenia przeciwpożarowego instalacji użytkowych, a w szczególności: wentylacyjnej, ogrzewczej, gazowej, elektroenergetycznej, odgromowej;
11) dobór urządzeń przeciwpożarowych w obiekcie budowlanym, dostosowany do wymagań wynikających z przepisów dotyczących ochrony przeciwpożarowej i przyjętego scenariusza rozwoju zdarzeń w czasie pożaru, a w szczególności: stałych urządzeń gaśniczych, systemu sygnalizacji pożarowej, dźwiękowego systemu ostrzegawczego, instalacji wodociągowej przeciwpożarowej, urządzeń oddymiających, dźwigów przystosowanych do potrzeb ekip ratowniczych;
12) wyposażenie w gaśnice;
13) zaopatrzenie w wodę do zewnętrznego gaszenia pożaru;
Najnowsze zmiany (2015-08-15)
Z dniem 20 listopada 2015 ustawą [1], znowelizowano ustawę z 1991 r. [[4].
Wbrew oczekiwaniom Architektów i społeczności budolanej zmiany mają charakter kosmetyczny: w zasadzie zachowują wszystkie dotychczasowe, krytykowane mechanizmy opracowania i uzgadniania projektów budowlanych i nie dostosowują ich do praktyki europejskiej oraz potrzeb współczesnej, europejskiej praktyki, w tym dla społeczeństwa informatycznego i innowacyjnego. Nie wprowadzono zmian merytorycznych, a wprowadzone mają w większości charakter porządkujący i uszczegóławiający.
Utrzymano obowiązek Architekta (Projektanta), dotyczący zapewnienia zgodności dokumentacji projektowej z wymaganiami ochrony przeciwpożarowej i uzgodnienia jej pod tym względem ze znaną w Polsce instytucją Rzeczoznawcy.
Wprowadzono zmainy pozorne, polegające na tym, że część regulacji zawartych dotąd w Rozporządzeniu [3] przeniesiono do ustawy
Projekt budowlany obiektu budowlanego istotnego ze względu na konieczność zapewnienia ochrony życia, zdrowia, mienia lub środowiska przed pożarem, klęską żywiołową lub innym miejscowym zagrożeniem oraz projekt urządzenia przeciwpożarowego wymagają uzgodnienia z rzeczoznawcą pod względem zgodności z wymaganiami ochrony przeciwpożarowej.
Rodzaje obiektów budowlanych, których projekty budowlane wymagają uzgodnienia, a zatem i tych, w stosunku do których Państwowa Straż Pożarna ma prawo zająć stanowisko przed przystąpieniem do użytkowania (art. 6 ust. 6), określa nowe Roporządzenie [5], które określa też:
1) podstawowe dane dotyczące warunków ochrony przeciwpożarowej obiektu budowlanego, które powinny stanowić podstawę uzgodnienia,
2) szczegółowe zasady i sposób dokonywania uzgodnień projektu budowlanego,
3) wzór pieczęci potwierdzającej uzgodnienie projektu budowlanego obiektu budowlanego,
4) sposób i szczegółowy zakres zawiadomienia o uzgodnieniu projektu budowlanego.
Do ustawy [1] przeniesono częśc regfuacji zawartych dotąd w Rozporządzeniu, a minowicie:
Art. 6d.
1. Rzeczoznawca może uzgodnić projekt budowlany obiektu budowlanego bez uwag lub z uwagami. Uzgodnienie projektu budowlanego obiektu budowlanego potwierdza się przez opatrzenie go pieczęcią i podpisem.
2. Rzeczoznawca przesyła zawiadomienie o uzgodnieniu projektu budowlanego obiektu budowlanego komendantowi wojewódzkiemu Państwowej Straży Pożarnej właściwemu dla miejsca lokalizacji inwestycji w terminie 14 dni od dnia uzgodnienia projektu budowlanego.
3. Zawiadomienie o uzgodnieniu zawiera oznaczenie autora dokumentacji projektowej, nazwę i lokalizację obiektu oraz dane dotyczące warunków ochrony przeciwpożarowej obiektu budowlanego.
4. W przypadku projektu budowlanego obiektu budowlanego, któremu na podstawie przepisów o ochronie informacji niejawnych nadano klauzulę „tajne” albo „ściśle tajne”, nie sporządza się zawiadomienia o jego uzgodnieniu.
Art. 6e.
1. Komendant wojewódzki Państwowej Straży Pożarnej właściwy dla miejsca lokalizacji obiektu do dnia uzyskania pozwolenia na jego użytkowanie unieważnia uzgodnienie projektu budowlanego obiektu budowlanego, który zawiera rozwiązania niezgodne z wymaganiami ochrony przeciwpożarowej mające istotny wpływ na stan bezpieczeństwa pożarowego obiektu budowlanego.
2. Uzgodnienie projektu budowlanego obiektu budowlanego unieważnia się w drodze postanowienia, na które przysługuje zażalenie.
3. Komendant wojewódzki Państwowej Straży Pożarnej informuje niezwłocznie właściwy organ administracji architektoniczno-budowlanej oraz organ nadzoru budowlanego
o unieważnieniu uzgodnienia.
4. W przypadku unieważnienia uzgodnienia komendant wojewódzki Państwowej Straży Pożarnej właściwy dla miejsca lokalizacji obiektu budowlanego może na wniosek inwestora:
1) w przypadkach szczególnie uzasadnionych dopuścić możliwość spełnienia wymagań ochrony przeciwpożarowej w sposób inny niż określony w przepisach dotyczących ochrony przeciwpożarowej, jeśli we wniosku wykazano spełnienie warunków, o których mowa w art. 6a ust. 1; przepis art. 6a ust. 2 stosuje się odpowiednio;
2) w drodze postanowienia uzgodnić poprawiony lub opracowany na nowo projekt budowlany obiektu budowlanego.
Inwestor do wniosku o uzgodnienie projektu budowlanego obiektu budowlanego dołącza co najmniej 5 egzemplarzy tego projektu
W ustawie [1] uszczegółowiono tryb, o którym mowa w art. 56 ustawy [6] wprowadzając następujące regulacje:
Inwestor jest obowiązany zawiadomić komendanta powiatowego (miejskiego) Państwowej Straży Pożarnej właściwego dla miejsca lokalizacji inwestycji o zakończeniu budowy obiektu budowlanego istotnego ze względu na konieczność zapewnienia ochrony życia, zdrowia, mienia lub środowiska przed pożarem, klęską żywiołową lub innym miejscowym zagrożeniem i o zamiarze przystąpienia do jego użytkowania, w celu zajęcia przez tego komendanta stanowiska, o którym mowa w art. 56 ustawy [6].
Komendant powiatowy (miejski) Państwowej Straży Pożarnej przy zajmowaniu stanowiska niezwłocznie zawiadamia właściwego komendanta wojewódzkiego Państwowej Straży Pożarnej i właściwy organ administracji architektoniczno-budowlanej oraz organ nadzoru budowlanego o zastrzeżeniach do rozwiązań zawartych w projekcie budowlanym uzgodnionym pod względem zgodności z wymaganiami ochrony przeciwpożarowej przez rzeczoznawcę do spraw zabezpieczeń przeciwpożarowych.
W ustawie dodano rozdział 2a, w którym wniesiono regulacje, dotyczące rzeczoznawcy ds. zabezpieczeń przeciwpożarowych, umiejscowione dotąd przeniesiono z rozporządzeniu.
Literatura
- Ustawa z dnia 5 sierpnia 2015 r. o zmianie ustaw regulujących warunki dostępu do wykonywania niektórych zawodów, no. Dz.U. 2015 poz. 1505 (2015), [ http://isap.sejm.gov.pl/Download?id=WDU20150001505&type=2 ]
- Zieleniewski, S., & Wall, S. (2010). Rzeczonawstwo budowlane w Unii Europejskiej ( na przykładzie wybranych pastw członkowskich). 11–18 [ www.itb.pl/files/itb/rzeczoznawcy_2010_rzeczoznawstwo_ue.PDF ]
- Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 16 czerwca 2003 r. w sprawie uzgadniania projektu budowlanego pod względem ochrony przeciwpożarowej, no. Dz.U. 2003 nr 121 poz. 1137 z późn zmianami (2003) [ http://isap.sejm.gov.pl/Download?id=WDU20031211137&type=2 ]
- Ustawa z dnia 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpożarowej, Dz.U. 1991 nr 81 poz. 351 z późn zmianami (1991), [ http://isap.sejm.gov.pl/Download?id=WDU19910810351&type=3 ]
- Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 2 grudnia 2015 r. w sprawie uzgadniania projektu budowlanego pod względem ochrony przeciwpoża-rowej, no. Dz.U. 2015 poz. 2117 z późn zmianami (2015) [ http://isap.sejm.gov.pl/Download?id=WDU20150002117&type=2 ]
- Ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. – Prawo budowlane (jednolity tekst z dnia 2 październi-ka 2013), no. Dz.U. 1994 nr 89 poz. 414 z późn zmianami (1995), [ http://isap.sejm.gov.pl/Download;jsessionid=F647069A56F7416AC9DCA1F86789A019?id=WDU20130001409&type=3 ]
________________________________
