Funkcjonuje podgląd, przenoszony na grunt opinii prawnych, że czynności projektowe nie obejmują: 1) obliczeń zestawienia ilości robót poszczególnych etapów i części projektowanej inwestycji; 2)wykonania specyfikacji i przedmiarów robót; 3) przygotowania wniosków o warunki techniczne i uzyskania warunków technicznych na lokalizację i zasilanie; 4) analizy kosztów inwestycji; 5) opracowanie istotnych warunków zamówienia; 6) przygotowanie dokumentacji powykonawczej i dokumentów odbiorowych; 6) opracowania modeli obliczeniowych. Stwierdza się ponadto, że tego typu prace może wykonać osoba niewykwalifikowana, nawet nie posiadająca wykształcenia, nie mówiąc o uprawnianiach budowlanych w stosownym zakresie.

Pogląd taki nie znajduje potwierdzenia w obowiązujących aktach prawnych, normach, innych opracowaniach oraz w praktyce i wymaganiach Inwestorów. Zarówno projekt budowlany, projekt wykonawczy, przedmiar, robót , specyfikacja techniczna jak i opracowania kosztowe są elementami budowlanej dokumentacji projektowej. Wymagane jest by wszystkie elementy dokumentacji projektowej opracowane zostały należycie, w sposób zgodny z wiedzą techniczną, standardami, obowiązującym prawem, w tym przez osoby kompetentne ze stosowną wiedzą i uprawnieniami.

Dokumentacja projektowa, projekt wykonawczy, przedmiar robót, specyfikacja techniczna, obliczenia

W  rozporządzeniu [1] (dalej oznaczanym Rpb), zawarto podstawowe definicje , dotyczące podstawowych opracowań projektowych, a  w rozporządzeniu [2] (dalej oznaczanym Rdp), dotyczące projektów wykonawczych. W przypadku zamówień publicznych należy spełnić wymagania ustawy [3] (dalej oznaczanej Pzp). Praktyczną podstawą do określenia zakresu opracowań mogą być Środowiskowe Zasady Wyceny Prac Projektowych [4] oznaczanym Wpp). Opracowania kosztowe sporządza się zgodnie z rozporządzeniem [5] (dalej oznaczanym Rk).

Dokumentacja projektowa powinna zawierać część opisową oraz  rysunkową.

Projekt budowlany (podstawowy) zawiera: 1) projekt zagospodarowania terenu, 2) projekt architektoniczno-budowlany  obiektu budowlanego zgodnie z zakresem , określonym w Rpb.

Zakres i forma projektu dokumentacji projektowej, jest określona w Rdp, które wydano jako przepis wykonawczy do ustawy Pzp  i jest powszechnie stosowana do wszystkich dokumentacji , opracowywanych również dla inwestycji komercyjnych. Zgodnie z definicją dokumentacja projektowa na wykonanie robót budowlanych dla których wymagane jest pozwolenie na budowę składa się w szczególności z (§ 4 Rdp):

1. projektu budowlanego,
2. projektów  wykonawczych
3. przedmiaru robót
4. informacji dotyczącej bezpieczeństwa i ochrony zdrowia

W przypadku, gdy pozwolenie na budowę nie jest wymagane, to dokumentacja projektowa nie zawiera projektu budowlanego, ale powinna zamiast tego zawierać plany i rysunki lub inne dokumenty umożliwiające jednoznaczne określenie rodzaju i zakresu robót budowlanych podstawowych oraz uwarunkowań i dokładnej lokalizacji ich wykonywania.

Projekty wykonawcze (§ 5 Rdp) powinny uzupełniać i uszczegóławiać projekt budowlany w zakresie i stopniu dokładności uwzględniającej specyfikę zamawianych robót.

Przedmiar robót (§ 6 Rdp) powinien zawierać zestawienie przewidywanych do wykonania robót podstawowych w kolejności  technologicznej ich wykonania wraz ze szczegółowym opisem lub wskazaniem podstaw ustalających szczegółowy opis oraz wskazaniem właściwych specyfikacji technicznych wykonania i odbioru robót budowlanych, z wyliczeniem i zestawieniem ilości jednostek przedmiarowych robót podstawowych. Przedmiar robót powinien być sporządzony w formie wskazanej w § 7 do 11 Rdp.

Specyfikacja techniczna wykonania i odbioru robót budowlanych sporządzona powinna być zgodnie z rozdz. 3 Rdp.  Specyfikacje techniczne stanowią opracowania zawierające w szczególności zbiory wymagań, które są niezbędne do określenia standardu i jakości wykonania robót, w zakresie sposobu wykonania robót, właściwości wyrobów budowlanych oraz oceny prawidłowości wykonania poszczególnych robót. Specyfikacje techniczne zawierają co najmniej (§ 14 Rdp): 1) część ogólną, oraz wymagania dotyczące 2) materiałów budowlanych, 3) sprzętu, 4) środków transportu, 5) wykonania robót budowlanych z podaniem sposobu wykończenia, tolerancji itd , 6) kontroli wyrobów i robót, 7) przedmiaru i obmiaru robót, 8) sposobu odbioru robót, 9) rozliczenia robót tymczasowych, 10) dokumenty odniesienia .

Obliczenia i bilanse , a w szczególności obliczenia statyczno-wytrzymałościowe są ważnym elementem opracowań projektowych i szczególnie na etapie projektu budowlanego. Powszechnie wiadomo, że (np norma [6] i wiele, wiele innych) budowa modeli obliczeniowych jest najbardziej zaawansowaną czynnością projektową, dużo bardziej złożoną od kreślenia rysunków i wymaganą na przykład przez Rpb jako podstawowy element projektu w branży konstrukcyjnej.

Wymagania dotyczące autorów opracowań projektowych

Autor projektu wykonawczego

Zgodnie z pkt 4§ 14 Rdp wymagania dotyczące formy projektów wykonawczych przyjmuje się jak dla projektu budowlanego. Projekt budowlany powinien by opracowany zgodnie z ustawą Prawo budowlane [7] (dalej oznaczaną Pb), a w szczególności  powinien być opracowany przez osobę posiadającą wymagane uprawnienia budowlane i legitymującą się aktualnym na dzień opracowania projektu zaświadczeniem o przynależności do właściwej izby samorządu zawodowego, potwierdzony zaświadczeniem wydanym przez tę izbę, z określonym w nim terminem ważności.

Rozporządzenie Rdp jest właściwe do inwestycji z zamówień publicznych, ale jego wymagania są zwyczajowo stosowane również w innych inwestycjach.

Metody i podstawy obliczania planowanych kosztów robót budowlanych określono w rozdz., 3 Rk . 

Jedynym, uznanym materiałem informacyjnym i pomocniczym do obiektywnego określania  opracowań projektowych w kontekście poziomu cen oferowanych i negocjowanych za opracowanie projektowe i usługi inżynierskie dla wszystkich rodzajów budownictwa kubaturowego i liniowego oraz innych prac finansowanych  z różnych źródeł jest obecnie Wpp, wydawane i uaktualniane od wielu lat przez Izbę Projektowania Budowlanego.

Autor specyfikacji technicznej

Specyfikacja techniczna wykonania i odbioru robót budowlanych stanowi bardzo istotne uzupełnienie projektów (budowlanego i wykonawczego) w zakresie istotnych wymagań materiałowych, technologicznych i organizacyjnych oraz określenia zasad podstaw kontroli ich przestrzegania, co ma szczególne znaczenie przy braku obowiązujących warunków technicznych wykonania i odbioru robót oraz (wynikającym z aktualnej ustawy o normalizacji) nieobowiązującym statusie Polskich Norm.  Ponadto specyfikacje techniczne zawierają szereg ważnych ustaleń niezbędnych dla właściwego opracowania przedmiarów i wyceny robót, w tym w szczególności dotyczących:

Z regulacji zawartych w art.31 ust.1 Pzp w powiązaniu z ust. 2 tego artykułu oraz art.36 ust.1 pkt 3, wynika, iż obowiązek opisu przedmiotu zamówienia za pomocą dokumentacji projektowej i specyfikacji technicznej wykonania i odbioru robót dotyczy zawsze zamówienia, którego przedmiotem jest wykonanie robót budowlanych w rozumieniu  Pb, bez względu na wielkość, wartość i złożoność tych robót. Specyfikacje techniczne razem z dokumentacją projektową stanowią składową specyfikacji istotnych warunków zamówienia (dalej zwanych SIWZ) i są przekazywane lub udostępniane wykonawcom w ramach.  Ponieważ specyfikacje techniczne zawsze występują łącznie z dokumentacją projektową, więc nie powinny dublować informacji, danych i wymagań zawartych w dokumentacji projektowej i obowiązujących przepisach.  Przy opracowaniu specyfikacji technicznej obowiązują więc  zasady określone w art.29 Pzp.

Rdp ani żaden inny akt prawny nie stawia wymagań w stosunku do osób, które mogą lub powinny być autorami specyfikacji technicznych.   Biorąc jednak pod uwagę, że specyfikacje techniczne obejmują dane techniczne bezpośrednio związane ze specyficznymi rozwiązaniami zawartymi w dokumentacji projektowej, opracowanie specyfikacji technicznych powinno być powierzone osobom, które mają odpowiednie kwalifikacje i uprawnienia do sporządzania projektów wykonawczych i  budowlanych.

Autor opracowania kosztowego

Zawód kosztorysanta budowlanego został wprowadzony przez Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 10 grudnia 2002 r. poz. 1868 – Dz.U. Nr 222), ujmuje pod symbolem 311201 według następującej hierarchizacji:

• 3 – technicy i inny średni personel
• 31 – średni personel techniczny
• 3112 – technicy budownictwa, ochrony środowiska i pokrewni
• 311201 – kosztorysant budowlany

W ISCED (Międzynarodowej Klasyfikacji Standardów Edukacyjnych, przyjętej na 29 sesji UNESCO w 1987 r.) został ujęty w trzecim poziomie kwalifikacji odniesionym do czwartego poziomu wykształcenia uzyskiwanym w szkole policealnej oraz odniesionym do trzeciego poziomu wykształcenia uzyskiwanego w technikum.

W budownictwie kosztorysantem jest najczęściej inżynier budownictwa w odpowiedniej specjalności, a także czasem architekt. Zagadnienia związane z kosztorysowaniem włączone są w program większości kierunków studiów budowlanych i architektonicznych oraz pokrewnych, w ramach przedmiotów dotyczących organizacji w budownictwie.

Obecne prawo nie wymaga specjalnych uprawnień do pełnienia funkcji kosztorysanta, w związku z czym teoretycznie kosztorys może sporządzić każdy, z uwzględnieniem wymogów wynikających z przepisów szczególnych.  Stowarzyszenie Kosztorysantów Budowlanych nadaje tytuł rzeczoznawcy kosztorysowego. Stowarzyszenie to opracowało także Kodeks rzeczoznawcy obowiązujący osoby posiadające ten tytuł.

Ze względu na odpowiedzialność i wagę opracowań kosztowych w tym kosztorysów inwestorskich dla procesu inwestycyjnego powszechnie wymaga się, by kosztorys opracowany był metodami określonym i w Rk, co wymaga dobrego przygotowania zawodowego. Praktycznie kosztorys sporządzona projektant w danej branży lub wykształcony kosztorysant budowlany.

Zgodność branż

Ze względu na złoóżność współczesnych obiektów budowlanych w kształceniu inżynierów budownictwa oraz rodzajach uprawnień budowlancyh ściśle przestrzegany jest podział na specjalnosci.

Generalnie istnieją dwa rodzaje uprawnień (art. 13 Pb), do zyskania których ustalone są odrębne wymogi uzyskania:

• do projektowania,
• do kierowania robotami budowlanymi,

Uprawnienia wydaje się:

• bez ograniczeń,
• w ograniczonym zakresie.

Uprawnienia bez ograniczeń uprawniają do pełnienia samodzielnych funkcji technicznych w budownictwie, w danej specjalności i rodzaju, dla każdego obiektu. Natomiast ograniczony zakres uprawnia do pełnienia tych funkcji tylko dla prostych, typowych i niewielkich obiektów zdefiniowanych w przepisach. W tym przypadku są mniejsze wymagania do uzyskania takich uprawnień, co do posiadanego wykształcenia (wyższego inżynierskiego). Uprawnienia nadawane są w specjalnościach (wymienionych w art. 14 ust. 1 Pb) w ramach, których można dodatkowo wyodrębnić specjalizację (art. 14 ust. 2 Pb).

Dyplomy studiów oraz uprawnienia budowlane nadaje się w specjalnościach:

• architektoniczna
• konstrukcyjno-budowlana
• inżynieryjna:
  • mostowa,
  • drogowa,
  • kolejowa,
  • hydrotechniczna,
  • wyburzeniowa;
• instalacyjna w zakresie sieci, instalacji i urządzeń:
  • telekomunikacyjnych,
  • cieplnych, wentylacyjnych, gazowych, wodociągowych i kanalizacyjnych (tzw. „sanitarna”),
  • elektrycznych i elektroenergetycznych (tzw. „ elektryczna”).

Uprawienia budowlane nadawane są wyłącznie osobie fizycznej.

Nie jest dopuszczalne by czynności z określonej branży  wykonywała osoba posiadająca uprawnienia z innej branży. Na przykład specyfikację wykonania sieci wodociągowej wraz z przyłączami może wykonywać osoba z uprawnieniami instalacyjnymi w zakresie sieci, instalacji i urządzeń wodociągowych, a nie osoba z uprawnieniami w specjalności konstrukcyjno-budowlanej.

SIWZ, dokumentacja powykonawcza i dokumenty odbiorowe

Specyfikacja Istotnych Warunków Zamówienia SIWZ jest określona w Pzp i jest opracowywana przez Inwestora jako ważny dokument przetargu na wykonanie prac objętych tym SWIZ. Składową SIWZ są specyfikacje techniczne, włączone dokumentacją projektowej inwestycji, objętej opisem SWIZ. Zgodnie z Pzp Wykonawca, który posługiwał się w celu sporządzenia oferty osobami przygotowującymi przetarg, podlega wykluczeniu. Jeśli SIWZ dotyczy obsługi projektowej inwestycji, to Wykonawcą w tym zrozumieniu jest Projektant.

Dokumentacja powykonawcza i dokumenty odbiorowe nie są opracowywane przez Projektanta. Zgodnie z Pb opracowuje je Wykonawca obiektu. którym jest  Kierownik budowy. Kierownik budowy powinien posiadać uprawnienia budowlane do kierowania robotami budowlanymi, które są odrębne od uprawnień do projektowania.

1. Rozporządzenie Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej z dnia 25 kwietnia 2012 r. w sprawie szczegółowego zakresu i formy projektu budowlanego, no. Dz.U. 2012 poz. 462 (2012), [ http://isap.sejm.gov.pl/Download;jsessionid=E806E81698974C47D54BAE4AC558A7E0?id=WDU20120000462&type=2 ]
2. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 2 września 2004 r. w sprawie szczegółowego zakresu i formy dokumentacji projektowej, specyfikacji technicznych wykona-nia i odbioru robót budowlanych oraz programu funkcjonalno-użytkowego, no. Dz.U. 2004 nr 202 poz. 2072 z późn zmianami (2004), [ http://isap.sejm.gov.pl/Download?id=WDU20042022072&type=2 ]
3. Ustawa z dnia 29 stycznia 2004 r. Prawo zamówień publicznych, no. Dz.U. 2004 nr 19 poz. 177 z późn zmianami (2004), [ http://isap.sejm.gov.pl/Download?id=WDU20040190177&type=3 ]
4. Środowiskowe zasady wycen prac projektowych (2012-2016). (2016). ITB
5. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 18 maja 2004 r. w sprawie określenia metod i podstaw sporządzania kosztorysu inwestorskiego, obliczania planowanych kosztów prac projektowych oraz planowanych kosztów robót budowlanych określo-nych w programie funkcjonalno-użytkowym, no. Dz.U. 2004 nr 130 poz. 1389 z późn zmianami [ 2004). http://isap.sejm.gov.pl/Download;jsessionid=338758B1CC0850113CE224E076E459D1?id=WDU20041301389&type=2 ]
6. PN-EN 1990:2004, Eurokod: Podstawy projektowania konstrukcji
7. Ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. – Prawo budowlane (jednolity tekst z dnia 2 październi-ka 2013), no. Dz.U. 1994 nr 89 poz. 414 z późn zmianami (1995). [ http://isap.sejm.gov.pl/Download;jsessionid=F647069A56F7416AC9DCA1F86789A019?id=WDU20130001409&type=3 ]